Enkhuizen

Enkhuizen

Vergroot de kaart door er op te klikken.
Voor een korte historie van Enkhuizen, klik hier.

Brandspuitpenning.
Eénzijdig: Grote letter waaronder een nummer. Diameter 49 mm. Met draaggaatje

Deze penning was bestemd voor de man, identificatienummer 120, aan zuigpomp D. collectie Enkh02
Prijslijst september 1979 A.G. van der Dussen B.V. nr. 282.

Deze penning was bestemd voor de man, identificatienummer 58, aan zuigpomp B
Beide penningen uit veiling 3-1985 Westerhof / v.d. Dussen lot 1498. collectie Enkh03
Brandspuitpenningen in de collectie van de Gemeente Enkhuizen.
In collectie van het Rijksmuseum B 24

Leprozenpenning

Eénzijdig : Mannenkopje naar rechts waaronder de letters L.P.H.
Diameter : 52 mm (61.43 gr) en 30 mm. Uit Laurens Schulman veiling 7 12 november 1991 lot nr. 1399.
Referentie: van Orden en Schinkel nr 6, afbeelding plaat I nr. 6; Pelsdonk 242 en Numis 1037172 (beide dit exemplaar), collectie Enkh01
Omschrijving: No. 6 behoort tot de stad Enkhuizen, en heeft tot afbeeldsel een manskopje van een niet zeer gezond voorkomen, waarmede men denkelijk een melaatschen heeft willen voorstellen.
Artikel in de Muntkoerier, april 1994 n.a.v. bovenstaande penning op pagina 21 en 22 .
De gemeente Enkhuizen bezit het exemplaar van 30 mm (schenking mevrouw Visser uit Schiedam).
Leprozenpenningen en leprozenkleppers in de collectie van de Gemeente Enkhuizen.

Afslagen van Leprozenpenningen

Iets ovaal, 27 x 26 mm, 10,0 gram
Materiaal brons. collectie Enkh04

31 mm, 5 mm dik, 36,96 gram Materiaal lood. collectie Enkh05
31 mm, Rietdijk veiling 399 11 december 2015 lot #738, 33,46 gram, collectie Enkh16
Tevens collectie Teylers Museum Haarlem objectnummer TMNK 14776 en 14775

Diameter 24 mm
Archeologisch onderzoek in 2010, tijdens rioolwerkzaamheden van de Noorder Havendijk tot de Compagniesbrug, in Enkhuizen hebben ook een leprozenloodje aan het licht gebracht
Meer hierover is te vinden in de west Friese Archeologische rapporten 46 op pagina 276 en 277.

Uitsnede van de stadsplattegrond van Enkhuizen van Janssonius uit 1657,
met het in 1614 gebouwde leprozenhuis bij de Nieuwe Keetenpoort.
In 1608 verkregen de "Voogden der leprozen" van Enkhuizen goedkeuring voor de bouw van een leprozenhuis.
Ten behoeve van de bouw hielden de regenten met toestemming van de Staten van Holland en West Friesland een loterij.
In 1614 was er genoeg geld bijeen verzameld om te starten met de bouw.
Het leprozenhuis kwam vlakbij de Nieuwe Ketenpoort te staan.
Op de kaart in de kroniek van Brandt uit 1666 staat bij dit huis vermeld dat het toen een kruithuis was.
Het leprozenhuis was ondergebracht in het voormalige St. Cecilliaklooster.
Het Leprozenhuis had als naam het "Vergulde Hoofd".
Wellicht bevond zich in de gevel van het huis een vergulde gevelsteen met een hoofd.
Heeft dit misschien model gestaan voor de afbeelding op de penning?

Voor De Beeldenaar van September/Oktober 2013, 37^e jaargang nr5, heb ik het volgende artikel geschreven:
'Je mag niet door m'n straatje gaan' Leprozenpenningen van Gouda en Enkhuizen".

Avondmaalspenning / Armenpenning van Enkhuizen.

Avondmaalspenning Lutherse Gemeente

Voorzijde: zwaan naar links.
Keerzijde: wapen van Enkhuizen, de drie haringen waaronder een W of liggende S.
Lood, 20 mm. Numis 1037859 25 mm
D&B 83, Pelsdonk 01.07 afbeelding 033.
MPO veiling 44 woensdag 26 november 2014 lot 5637, 25 mm.
Er wordt wel eens verondersteld dat deze loodjes aan Scheveningen toebehoren i.v.m. de zwemrichting van de vissen.
Ik ben er echter van overtuigd dat deze loodjes wel degelijk aan Enkhuizen toebehoren en niet aan Scheveningen en wel om de volgende redenen;
er woonden weliswaar een aantal lutheranen in Scheveningen, maar er is nooit een officiële gemeente geweest. Ze behoorden bij Den Haag en die had duidelijk een eigen loodje met de naam er op.
In het boek ‘Lutherse kerkzegels in Nederland’ van J. K. Schendelaar wordt expliciet over dit loodje gesproken.
De stempels voor de loodjes zijn naar mijn mening nogal primitief gesneden. De zwaan op de voorzijde lijkt niet erg op de andere zwanen welke afgebeeld zijn op Lutherse penningen.
Ook de vissen hebben een vreemd uiterlijk en lijken wel onderste boven te zwemmen.
Voor de drie kroontjes op de vissen was geen plaats meer op het stempel, daarom zijn zij maar boven de eerste en onder de laatste vis geplaatst.

Avondmaalpenningen 1631
Opschrift: ACE / IESVS / SPRACK
ACE` zou staan voor: Avondmaal Collecte Enkhuizen.
IESVS SPRACK` staat voor `Jezus sprak`. Dit verwijst naar Matteüs vers 26:26:29 waarin Jezus tijdens de maaltijd de zegen over zijn discipelen uitspreekt.
Materiaal lood/tin

28 mm. 10,98 gram. collectie Enkh06
28 mm, Rietdijk veiling 399 11 december 2015 lot #737, 14,01 gram, collectie Enkh15

24 mm. 7,98 gram collectie Enkh07
Tevens collectie Teylers Museum Haarlem objectnummer tmnk 194776

Avondmaalpenning 1695
Opschrift: ACE / IESVS / SPRACK
ACE` zou staan voor: Avondmaal Collecte Enkhuizen.
IESVS SPRACK` staat voor `Jezus sprak` .
Dit verwijst naar een passage uit de bijbel waarin Jezus tijdens de maaltijd de zegen over zijn discipelen uitspreekt

Materiaal brons, 24 mm. 3,70 gram collectie Enkh08
Materiaal brons, 24 mm. Rietdijk veiling 399 11 december 2015 lot #737, 6,48 gram, collectie Enkh14
Ander exemplaar op Vondsten.nl 3967.
Tevens collectie Teylers Museum Haarlem objectnummer TMNK 14777
Collectie WN massa 4,11 gram.

Tonnenloden

Afslag in brons. 30 mm, dubbelslag collectie WA02

Afslag in lood. 35 mm, 5 mm dik, 46,98 gram. collectie WA03
Afslag in lood. 35 mm, Rietdijk veiling 399 11 december 2015 lot #738, collectie WA04

Vierkante loden afslag van 40 x 45 mm.

Stadszegel (?) van Enkhuizen met de tekst:
SIGILLUM CIVITATIS ENCHUSANAE = zegel van de stad Enkhuizen, rondom Stedemaagd met stadswapen.

col. Enkh09+draagoog Collectie Gem. Enkhuizen 082018 op MP, nu collectie MvdH 46 mm
Drie exemplaren aangeboden in Karel de Geus veiling 48 lot #1079, diameter 38 mm, collectie Enkh21, Enkh22, Enkh23

Loden plak

Loden plak gevonden in Enkhuizen, formaat en gebruiksdoel onbekend.

Armenpenningen
Onderstaande 15^e eeuwse armenpenningen zijn begin 2013 gevonden in de Oosterhavenstraat te Enkhuizen.
In deze opgraving is ook een bijzonder zeldzaam pelgrimsinsigne gevonden. Lees hier meer over.

Diameter 20 mm, gewicht 3,11 gram. collectie Enkh12

Diameter 20 mm, gewicht 2,11 gram. collectie Enkh13

Trotseerloodjes (dakloodjes) van Enkhuizen

Monogram met parelkroon, datering 18e eeuw.
De monogrammen bestaan uit de twee letters J en S(?) die gewoon en in spiegelbeeld in elkaar gevlochten zijn.
Referentie: P. P. Steijn, "Meestertekens op het dak" pagina 26 fig. 6. colPEnkh11 en collectie Enkh19.
Meer over Enkhuizer trotseerloodjes is hier te vinden.

Heruitgave van loodgieters bedrijf Nic Poen uit de jaren '80.
Krantenartikel over deze loodjes en Nic Poen hier
Eén van deze nagietsels is op het dak van de Drommedaris bevestigd door de firma Ridder als afsluiting van de restauratiewerkzaamheden.

Trotseerlood 90 x 77 mm, gewicht 385 gram, collectie EnkhENT.

Trotseerlood afkomstig van het Stadhuis, 78 x 74 mm, collectie Enkh17

Trotseerlood met de initialen P S van Pieter Sandstra, datering rond 1880. 84 x 72 mm, collectie Enkh18

Trotseerlood afkomstig van de Drommedaris, 91 x 73 mm, collectie Enkh20.
Aangeboden op MP 10-2017

In Enkhuizen hebben de afgelopen jaren diverse opgravingen plaats gevonden: "de Baan I" In 2004 is er een opgraving geweest welke bekend staat onder de naam "de Baan 1" (zie Archeologische Opgravingen "De Baan" 2004", Hollandia reeks 61 / 122). Het terrein ligt aan de westzijde van Enkhuizen, ter hoogte van het tweede bastion ten noorden van de Koepoort. Het terrein wordt begrensd door de vestingwerken aan de westzijde, door de Noorder Boerenvaart aan de zuidzijde, de Wethouder Stapelstraat aan de noordzijde en door de Ossemannetjes aan de oostzijde. In de eerste fase is een oppervlakte van ca. 6000 vierkante meter onderzocht. Het maaiveld ligt op ca. –0,80 tot -1.20 m NAP. "de Baan II" In de periode van 22 juli tot en met 16 augustus 2005 heeft ADC ArcheoProjecten in opdracht van de Stichting Woondiensten Enkhuizen een archeologische opgraving uitgevoerd op de planlocatie De Nieuwe Baan. Dit maakt deel uit van een stadgebied dat in de volksmond ook wel de ‘Boerenhoek’ wordt genoemd. Dit onderzoek (fase 2) is het vervolg van het door ’Hollandia, Cultuurhistorisch onderzoek en archeologie’ in 2004 uitgevoerde onderzoek op het westelijk gelegen deelgebied (fase 1). Uit ADC ArcheoProjecten rapport 452 pagina 39-42 over de gevonden lakenloodjes De onderstaande objecten zijn gevonden in het gebied van de lijnbanen wat ligt langs de Vest bij de Koepoort en ten noorden van de Noorder Boerenvaart.
Afbeeldingen 2x ware grootte	Omschrijving
	afmeting 49 x 37 mm 18,41 gram collectie ENA
	afmeting 26 x 20 mm 7,05 gram collectie ENB
	afmeting 19 x 30 mm 10,52 gram collectie ENC
	Jaartal 162. / I afmeting 19 x 24 mm 11,96 gram collectie END
	afmeting 19 x 30 mm 10,61 gram collectie ENE
	Jaartal 1675 / F C afmeting 19 x 25 mm 8,29 gram collectie ENF
	G G / 1634 afmeting 16 x 21 mm 6,96 gram collectie ENG
	afmeting 21 x 29 mm 10,61 gram collectie ENH
	Lantaar- of havenlood uit 1868 Opvallende punten op de doorgaans blanco keerzijde. afmeting 31 mm 16,87 gram collectie WD29
	afmeting 24 x 34 mm 20,70 gram collectie ENI
	afmeting 16 x 22 mm 10,88 gram collectie ENJ
	afmeting 15 x 24 mm 7,75 gram collectie ENK
	afmeting 17 x 22 mm 7,81 gram collectie ENL
	Touwloodje uit Oudewater zie mijn artikel over deze loodjes afmeting 27 x 35 mm 22,51 gram collectie ENM
	afmeting 16 x 21 mm 6,77 gram collectie ENN
	Op de voorzijde lijken wel iets van "broden" te staan. afmeting 33 x 37 mm 14,69 gram collectie ENO Een suggestie is dat het oude stadswapen van de stad Rotterdam is afgebeeld, de middelste baan zou dan de rivier de Rotte zijn. Mogelijk is het omschrift ROTTERDAMME, maar dat zou ook aan de andere kant gestaan kunnen hebben. Een ander exemplaar geplaatst bij Rotterdam geeft meer duidelijkheid.
1x	Het loodje is vrij dun (+/- 2-3 mm) voor een eventueel textiellood. Afmetingen 40 x 37 mm, gewicht 23,09 gram. collectie ENP Kwa uitvoering doet het mij denken aan de "Zuidelijke Nederlanden", Ieper?
	Textielloodje van Woerden. Voorzijde: wapen van Woerden Keerzijde: slecht leesbaar Afmetingen 25 x 35 mm, gewicht 14,62 gram. collectie ENQ Dit loodje is gevonden in Bovenkarspel. Opvallend is dat de 'schaarse' loodjes van Oudewater en Woerden wel in Enkhuizen en omgeving voorkomen.

Onderstaande objecten hebben betrekking op Enkhuizen:

Hondenbelastingloodje / penning van Enkhuizen.

Afmeting ca. 20 x 71 mm.
1831 - 41
1831 - 113
1832 - 43 Rietdijk veiling 354 lot nr. 425
1832 - 27
1833 - 4
1833 - 7
1833 - 13 Rietdijk veiling 354 lot nr. 425

1913 nr. 42

Graanpenningen of Koren accijns loden gevonden in, of toe te schrijven aan Enkhuizen. (Zie ook de speciale pagina over deze graanpenningen)

Electriciteitspenningen EL018
Voorzijde: Gem. Electr.Bedrijf Enkhuizen
Keerzijde: Electr. penning
Diameter 23,5 mm. Materiaal aluminium
EL018.1 kleine knip
EL018.2 grote, halfronde knip

Gaspenningen GA072
Voorzijde: Gasfabriek Enkhuizen
Keerzijde: Gaspenning
Diameter 23,5 mm. Materiaal messing / aluminium
GA072.1
GA072.2 knip. Collectie Enkh024
GA072.3 centraal gat
GA072.4 knip, centraal gat. Collectie Enkh025.
GA072.5 knip, aluminium. Collectie Enkh026.
GA072.5 knip, aluminium. 40 Gasmunten in rol. Collectie Enkh027.

Gaspenningen GA073
Voorzijde: Gasfabriek Enkhuizen B.G. (Bestemd voor Buitengemeenten)
Keerzijde: Gaspenning
Diameter 23,5 mm. Materiaal messing
GA073.3 centraal gat
GA073.4 knip, centraal gat

Lakenloodje van Enkhuizen
2x
Er is weinig bekend over de lakennijverheid in Enkhuizen, waarschijnlijk produceerde zij vooral laken voor de lokale markt.
Voornaamste kenmerken van de Enkhuizer lakenloden:
Op de voorzijde van de loden staat de afbeelding van het wapen van Enkhuizen, herkenbaar aan de drie onder elkaar liggende haringen.
In sommige gevallen zijn de loden voorzien van een jaartal. Op de keerzijde komen soms letters voor, zoals: FGC.
Ook kan op de keerzijde en man staan die een bewerking aan het uitvoeren is.
Er komen ook loodjes voor waarop de de naam van de stad vermeld is: "Enckhusen".

Lakenlood 1642

Aanvullende info op de volgende internetsites:
http://wf4.nl/Index/indexlakenloden1.htm
http://www.muntenbodemvondsten.nl/index.php?topic=52637.0

Meer blokgewichten op WF4 : http://wf4.nl/paginaJan/jangewichten.htm#gewicht1

ENKHUIZEN VISSCHERIJ-TENTOONSTELLING

Herdenkingspenning Zuiderzee Visserij Tentoonstelling.
Vz. Vlootrevue van Visschersvaartuigen en Jachten 5 september 1930
Kz. Zuiderzee Visscherij Tentoonstelling Enkhuizen.
Brons gegoten, diameter 50 mm, medailleur onbekend.
Westerhof lijst 4 - september 1982 #2434, collectie AK
De Zuiderzee Visserij Tentoonstelling in 1930 zorgde in Enkhuizen voor gemengde gevoelens. Enerzijds werd reikhalzend uitgekeken naar het bezoek van koningin Wilhelmina aan de stad,
anderzijds zagen de vissers het einde van hun broodwinning naderen. Op 5 september 1930 kwam de koningin naar Enkhuizen.
Om een beetje op tijd te arriveren moest de koninklijke trein al om vijf over zes uit Apeldoorn vertrekken. Wilhelmina vond dat goed, maar eiste wel dat haar wagon al de avond daarvoor klaar stond.
Daags tevoren hadden koningin-moeder Emma en de Javaanse prins R.A.A. Tjakranigrad de Z.V.T. al bezocht. Toch viel dit in het niet bij het bezoek van koningin Wilhelmina, prins-gemaal Hendrik en kroonprinses Juliana.
Op deze dag zouden alle vissers van de Zuiderzee een vlootschouw houden. De koningin wilde hiermee afscheid nemen van de Zuiderzeevissers (uit: Kroniek van Enkhuizen).

Ereblijf Zuiderzee Visserij Tentoonstelling op 26 augustus 1930 op naam van J. Schouw (overgrootvader Tineke).

Bronzen penning van de VPK, uitgegeven als 2^e penning in 1930 ter herdenking van de drooglegging van de Zuiderzee.
UIt de catalogus van de VPK het volgende:
Gijs Jacobs van den Hof (1889-1965)
Naaktfiguren zijn eeuwenlang een onuitputtelijke bron geweest voor personificaties en allegorien.
Jacobs van de Hof, bemind en invloedrijk docent in Arnhem, was een groot bewonderaar van het werk van Maillol en Wecken Van den Hof's classicistische figuren zijn echter molliger.
Hij modelleerde zijn goed geproportioneerde allegorische figuurtje als een Venus die uit de schelp geboren wordt.
Het was een vorm die de beeldhouwer ook in een aantal grote reliefs beproefd had.
Het naakt stapt uit de zee, met vissen aan haar voeten, haar armen elegant geheven waar haar haar, evenals de onderste vis de penningrand raakt.
In een heldere horizontaal staan de woorden boven de zeespiegel.
De keerzijde geeft sterk grafisch en vlak de vier polders die droog komen te liggen aan; de Afsluitdijk zou in 1932 gereed komen.
Doorsnede: 60 mm.
Gewicht: 82 gram
Medailleur: G. J. van den Hof (1889-1965)

ENKHUIZEN 600 jaar stad 1355-1955

Enkhuizen 600 jaar stad 1355–1955, door J. Mantel.
Vz. Stedenmaagd houdt wapenschild van Enkhuizen binnen omschrift.
Kz. zeemeermin met bazuin voor stadspoort (= Staverse Poortje!).
Brons gegoten en gepatineerd 68 mm.
Schulman Veiling 328 november 2007 lot 746. Collectie AK

Opening dijk Enkhuizen - Lelystad door Prins Claus

Vz. Bij opkomende zon verbindt de nieuwe dijk de Drommedaris (Enkhuizen) en de sluizen (Lelystad)
Kz. Gegraveerd inschrift.
Door J. Boender. 1976. Brons gegoten 58 mm., nummer in rand. Collectie AK

Henkhuzer Heerinkie

Voorzijde: Stadswapen van Enkhuizen en de tekst 'HENKUZER HEERINKIE' / 1794 Stadswapen 1994 / CANDIDE ET CONSTANTER
Keerzijde: · * · / WEST / F R I / S I Æ / 1794
In 1794 werd de laatste munt in Enkhuizen geslagen. Het “heerinkie” verwijst naar de Haring in het stadswapen.
Diameter: 30 mm
Collectie: Enkh29
13 juni 1994, Enkhuizen, Sinds vandaag heeft deze stad weer een eigen munt. Het “Henkuzer Heerinkie”. De munt heeft een waarde van ƒ 5,- en is geldig als betaalmiddel in Enkhuizen. Burgemeester D.J.Krajenbrink sloeg de eerste munt. (Of was het de laatste? De dozen met munten stonden al ingepakt). De man van het initiatief H.J. van Lijnen Nomen kreeg ter herinnering van de Stichting Eerste Dag Enveloppe Enkhuizen een Eerste Dag Enveloppe in lijst aangeboden. Precies tweehonderd jaar geleden werd de laatste munt in Enkhuizen geslagen. (het “heerinkie” : vetwijst naar de haring in het stadswapen).

Leidse Vroedschapspenningen
Onderstaande heeft geen betrekking op loodjes, maar vind ik wel vermeldenswaardig;
In het JMPK uit 1912, blz. 60 staat het volgende vermeld onder de Leidse Penningen:
De bekende zilveren vroedschapspenningen o.a. afgebeeld in Van Loon op 1574 zijn van de munt te Enkhuizen.
Zoo werd 29 Mei 1667 uitbetaald "aan David Hagenet, muntmeester te Enkhuizen 1344 gulden 10 stuivers in voldoening van 1500 vroedschapspenningen bij denselve aan de stad geleverd".