Haarlem

Vergroot de kaart door er op te klikken.

7 Wapen Haarlem 5
Eenzijdig vierkant loodje waarop het wapen van Haarlem gestempeld, met ter weerszijden 7 - 5 (1675?)
Lood, 17 mm. JMPK 1916 pagina 94 nr. 476, collectie Frans Hals Museum te Haarlem.


Wapen Haarlem / 50
2x
Vz: wapen van Haarlem
Kz: 50.
Afmeting: 24 mm. Gewicht: 6,09 gram. collectie Haar06
Waar de 50 voor staat? 1850? 50 cent?


2x
Wapen van Haarlem binnen een kader, links een 6
Diameter: 24 mm
Vondsten.nl 15712


ARMENPENNING. ELISABETHSGASTHUIS (?)

Armenpenning van Elisabethsgasthuis (?) z.j, HAARLEM
Voorzijde: letters R E. Ingeslagen met monogram HG (Heilige Geest).
Keerzijde: letters R E.
Diameter: 21.0 mm. Lood
Literatuur: Pelsdonk 107
Schulman veiling 363 lot #232, collectie Haar08

TurfLoodje z.j.
    afb 2x
Turfpenning van Elisabethsgasthuis (?) z.j, HAARLEM
Vz: T ingestempelde kron(en) onder elkaar L
Kz: ring of 8 in cirkel / lam met nimbus? driehoek in cirkel
Kz: ring met 7
Afmeting: 19 mm
Massa: 6,5 gr
Datering: 1600- 1650
MPO veiling 44 woensdag 26 november 2014. Numis 1037856 lot 5668, collectie Nico Arkesteijn, collectie Vr135
In de NNC database 1991-0149 toegewezen aan Haarlem omdat dat exemplaar oorspronkelijk afkomstig uit de collectie van het Elisabeth Gasthuis.
Er bestaan dus minimaal  twee varianten, het exemplaar met de drie ingestempelde kronen en het NNC exemplaar met 1 kroon, een stip en een ster.



WA-TER
  2x
Voorzijde: WA-TER
Keerzijde: getal 1, 2, 3 of 4
Datering: 16e/17e eeuw
Referentie JMPK 1916, pagina 95 nr. 487, in 1916 Frans Hals Museum Haarlem.
Op vertoon van deze loodjes mocht te Haarlem door bierbrouwerijen water worden gehaald uit de Brouwerskolk.
De eerste brouwers haalden het benodigde water uit het Spaarne. Door de bevolkingsgroei, waardoor lozing van afval en fecaliën op het open water toenam, hadden de brouwers schoner water nodig: dat werd met waterschepen aangevoerd vanaf de Brouwerskolk. Maar dat leidde vervolgens tot conflicten met de blekers, die in de duinen hun linnen te bleken legden. Daarbij moesten de lange lappen enigszins vochtig worden gehouden en zij zagen de waterstand in hun blekersvaartjes nu zienderogen dalen. Om enigszins aan hun belangen tegemoet te komen, werd een nieuwe Brouwerskolk gegraven, iets meer naar het westen. Maar het bleef, om het met een blekersterm te zeggen, pappen en nathouden. Tot in de 17de eeuw floreerde de Haarlemse bierbrouwerij. Rijke brouwers kochten of bouwden buitenhuizen langs de duinrand of langs het Spaarne en lieten zich door Frans Hals vereeuwigen..
Loodje met op de voorzijde "WA-TER" keerzijde een "3" 20 mm en 7,3 gram, collectie HA04.
Op de website Muntenbodemvondsten komen vergelijkbare exemplaren voor met de nummers "2" en "4", gevonden bij de Raaks en Amsterdamsepoort(?) in Haarlem.
Een ander exemplaar met "2" is gevonden vlak naast de Watering bij Leimuiden, 20 mm en 5,45 gram. Bodemvondstenwereld "2".
Ook op detectorforum PiepPiep staat een exemplaar met een "2", collectie HA05 bedankt Bob! Er zijn er twee gevonden op de Brouwerskade te Haarlem. De vindplaats is hier aangegeven en een overzichtskaart van de vaarten hier.
Veiling nr. 47 Jacques Schulman, december 1924 # 476 met waarde 2. Syp. Jaarb. no 487, 19 mm.
Loodje gevonden in Haarlem waarvan het (eventuele) cijfer op de keerzijde niet leesbaar is, 20 mm doorsnede.
Door Lucien van Okel in Haarlemse stortgrond gevonden met nummer "1 ". Afmeting 20 mm.
2x
Aangeboden op MP 04-2023 met nummer "1 ", 20 mm, collectie MvdH.
2x
Aangeboden op MP 10-2023 met nummer "4 ". Vondst uit Haarlem, 19 mm, collectie MvdH.



MOD-DER
Loodje met op de voorzijde "MOD-DER" , 20 mm
Referentie JMPK 1916, pagina 95 nr. 486, in 1916 Frans Hals Museum Haarlem.
Op vertoon van deze loodjes mocht te Haarlem modder van de vuilnisbelt worden gehaald.



Vroonlood

Loodje met drie ineengestrengelde vissen (1433 - 1852). Dit was een soort visakte.
Vissers in de buurt van Haarlem moesten rechten betalen aan de graaf van Leiden om te mogen vissen.
De loodjes werden vaak op de boot gespijkerd.
Referentie: Zuiderzeemuseum cat. nr. 22295.
 

Onbekende plaats (Haarlem, Elisabeths Gasthuis ??), token of loodje (Pelsdonk -) Voorzijde: Zwaard Keerzijde: Kruis met punten tussen de benen Beiderzijds streepjes-omschrift tin/lood 17 mm 0,88 gram – ZF/PR HAE veiling 56 lot 1689 Opmerking: ik denk dat het mes van apostel Bartolomeüs is afgebeeld (voor het Bartolomeüs Gasthuis).

Avondmaalsloodje Lutherse Gemeente
Vermoedelijk enkelzijdig met het lam met kruisvaan en het omschrift: Dat paaselam Christus voor ons geslagt.
D&B 87



In zijn boek "Communion Tokens of the World" beschrijft L.M. Burzinski ook nog het volgende communie token van Haarlem:
Enkelzijdig: CHRIS SEVIL EST TOUT
Diameter ?
Gebruikt door de Franse immigranten Broederschap
Burzinski 7467 (Cr-6532) (VW pagina 20)

Enkelzijdig: CHRIST SEUL EST TOUT
                     SOBREMENT JUSTIMENT
                     RELIGEUSEMENT
Diameter ?
Gebruikt door de Franse immigranten Broederschap
Burzinski 7468 (Cr-6533) (F-pagina 74)



Avondmaalsloodje Nederduitsch Hervormde Gemeente
De Broodpenningen zijn met de volgende jaartallen aangemaakt: 1593, 1616, 1631 en 1646

2x

In 1892 zijn met het oude stempel van 1631 nieuwe afslagen gemaakt voor Jhr. C.H.C.A. van Sypensteyn.  Gegevens uit prijslijst A.G. v.d. Dussen januari 1981 nummer 317. Enkelzijdig: Oude Bavo kerk waarboven 16 - 31 Diameter 25 - 27 mm Burzinski 7469 (Cr-6549) (VS-474) HAE veiling 50 #6319. collectie Haar07. In het standaardwerk "Communion Tokens of the World" beschrijft Burzinski dit token onder nummer 7469. Het token is echter niet afgebeeld, wat betekent dat Burzinski het niet in zijn eigen verzameling had.

Volgens het JMPK 1916, pagina 93, nr. 474 bevond zich een exemplaar in het Frans Hals Museum te Haarlem. Dit exemplaar is in 1978 met de omschrijving: "Avondmaalsloodje 1631 Nederduitsch Herv. Gemeente (afslag 1892)" in langdurig bruikleen gegeven aan Museum Catharijneconvent te Utrecht en is daar opgenomen onder object nummer RMCC m00006.

Naslagen van Haarlemse Broodpenningen:
Bij opruimwerkzaamheden in de zomer van 2005 in de OUDE BAVO te Haarlem gingen kasten open die sinds lang niet meer waren geïnspecteerd.
Daarbij kwamen drie slagstempels tevoorschijn van BROODPENNINGEN uit: 1593, 1631 en 1646. Later is er nog een stempel van 1616 gevonden.
Hierop is de afbeelding weergegeven van de OUDE BAVO met een jaartal.

MPO veiling 34 lot 4937

In het kader van de BROODBANKACTIE 2005 zijn vanuit de 15e eeuwse BROODBANK in de Bavo is in 2005 een strikt beperkt aantal = 200 nieuwe BROODPENNINGEN verkocht. De firma Posthumus & Dal hebben de antieke stempels van 1631 en die van 1648 gekopieerd omdat de antieke stempels zelf te slecht = gebarsten en kapot, zijn. De penningen zijn geslagen op een plaatje zogenaamd Torenlood van 3 x 3 cm en 3 mm dik. Hiervoor werd het oudste en ook de beste slagstempel van 1593 gebruikt met aan de achterzijde de toevoeging van MMV = 2005 om verwarring met een echt oude penning te voorkomen. Bovendien werd de voorstelling recht in het vierkant geslagen - dit in tegenstelling met de oude "noodstuivers" die dat diagonaal hebben. De penningen zijn verkocht à € 25.-- per stuk met de beschrijving dat zij NIEUW waren en als zodanig herkenbaar. naslag uit 2005, stempel 1593, collectie Haar01

In de Grote of Sint Bavokerk bevindt zich een uniek monument, de broodbank uit 1475.
Onder toezicht van de Heilige Geestmeesters, die belast waren met de zorg voor de armen,
werd hier na afloop van de kerkdienst brood uitgedeeld, zoals te zien is op een van de houten achterwanden.
Het geld daarvoor werd verkregen uit schenkingen van rijke parochianen.
Later werden penningen uitgedeeld waarmee men bij de bakker broden kon krijgen.
Na de reformatie bleef de broodbank bestaan en waren er voortaan protestantse heilige geestmeesters.
De godsdienst veranderde, maar de armen bleven.




Broodpenningen voor de Rooms Katholieke armen
In Haarlem zijn nog andere broodpenningen in gebruik geweest.
Pastoor Bloemert en zijn Broodkantoor:
Pastoor Bloemert, die priester was, verbleef lang in de Zuidelijke Nederlanden, maar keerde na veel omzwervingen in 1623 terug naar zijn geboortestad Haarlem waar hij tot zijn overlijden in 1659 zou wonen.
Hij maakte er een fraaie kerkelijke carrière. In 1644 werd hij pastoor van het Haarlemse Begijnhof.
In 1636 stichtte Bloemert een katholieke schuilkerk in een brouwerij aan de Bakenessergracht / Kokstraat. Van deze kerk werd hij pastoor. Het werd in de achttiende eeuw een oudkatholieke schuilkerk.
Bloemert was een vermogend man en een weldoener.
Bij testament bepaalde hij dat van de opbrengst van zijn vermogen ‘ten eeuwigen dage’ brood moest worden uitgedeeld aan de katholieke Haarlemse armen vanuit het Broodkantoor.
Voor deze brooduitdelingen werd het Broodhuisje uit 1665, gelegen achter de gevels van Lange Veerstraat aangeschaft, waar vanaf 1665 tot circa 1940 wekelijks brood en later ook turf is uitgedeeld.

Kistje met de 'Broodpenningen' Afgebeeld een Turfpenning Vz: T (van turf) Kz: incuus / doorslag van voorzijde Afmeting: ca 48 x 50 mm Massa: 10,09 g Metaal: ruw uitgeknipt blik Collectie: Haar10 (bedankt Martin Busker)

Gildepenning van Haarlem?

Mogelijk een gildepenning van een onbekend gilde (of "iets" anders).
Wapen van Haarlem waaronder Z 9 ingeslagen, twee gaten ter weerszijden.
Koper, 25,5 mm. Veiling 331 Schulman b.v., lot nr. 1160



Loodje met het wapen van Haarlem en de letter Y geklopt op de keerzijde.
Diameter 2 cm en gewicht 3,1 gram.
Gebruiksdoel onbekend. Bodemvondstenwereld.nl


Gewichtje met stadswapen

Voorzijde: stadswapen van Haarlem met links een 3, het geheel binnen een kabelrand
Keerzijde: de letters A B C
Diameter 28 x 28 mm
Massa: 9,30 gram
Vindplaats: omgeving Leimuiden
Determinatie door R. Holtman; Vierkante muntgewichten hadden een afmeting tot ca. 15 x 15 mm. Dit loodje van 28 x 28 mm is dan ook veel te groot voor een muntgewicht.
Op een muntgewicht wijst de blokbeeldenaar naar de bijpassende munt; daarbij wordt een kenmerkend detail van de munt 'uitvergroot'.
Er zijn mij geen muntgewichten bekend die het wapen van Haarlem als blokbeeldenaar dragen.
Loden muntgewichten werden gewoonlijk gebruikt voor het wegen van zilveren munten, in de periode ca. 1585 - ca. 1626.
Munten van minimaal 9,30 g die daarvoor in aanmerking komen zijn:
* 1/4 Ecu, Frankrijk, 1577-1610, 9,71 g / idem 1610-1649 van 9,56 g, * 1 Teston, Frankrijk, 1514-1577, 9,60 g
* 1/2 Florijn / Friese gulden, Nederlanden, 1601, 9,61 g maar de bijbehorende blokbeeldenaar beeldt in geen geval het wapen van Haarlem af.
Jaarletters op de keerzijde was gangbaar vanaf 1760; ze werden aangebracht door de ijkmeester-generaal Jacob l'Admiral.
Daarbij werd naast de jaarletter ook diens ijkmerk afgeslagen: een leeuw met zwaard + pijlenbundel, geflankeerd door de letters ILA. Kortom: geen muntgewicht...


Gildepenningen van Haarlem


Trotseerlood van Haarlem

P.K. = Pieter Keun
Haarlem, Steijn 20



In Haarlem gevonden loden (test)plaatje. Afmeting 58 x 60 mm en 2 mm dik, massa 63,2 gram.


De Sparendamse of Spaarndamse tol
Van Haarlem komen loodjes voor met op de voorzijde het stadswapen en op de keerzijde een jaartal of een getal dat het jaar in de eeuw weergeeft.
Op de meeste van deze loodjes is een letter geklopt en soms ook een getal.
De loodjes waren bestemd voor de betaling van de Sparendamse of Spaarndamse tol en maakten deel uit van de drie tollen welk geheven werden 'binnen de Dunen'.
Naast de Haarlemse tol waren daar nog de Grafelijke- of Goudse Tol en de Wassenaarse tol welke bij Alphen geheven werd.
In de tolboeken die zich in het Algemeen Rijksarchief bevinden is een regelmatige vermelding van Teekengelt

In september 2013 is er in Alkmadders een artikel verschenen van Alfred Bakker "De Vuurbaak bij Weteringbrug" waarin ook over de Haarlemse bakenloodjes wordt gesproken.
In De Beeldenaar Nr. 4 en Nr. 5-2016 worden 'De Bakenloodjes met het wapen van Haarlem' uitvoerig besproken.

Overzicht type HC

Voorzijde : wapen van de stad Haarlem. Keerzijde : laatste twee cijfers van het jaartal en ingeslagen letter


Overzicht type HD
       
Voorzijde : wapen van de stad Haarlem. Keerzijde : jaartal en ingeslagen letter(s) en / of de waarde in Stuivers