...Woerden

Broodloodje van de stad Woerden.
    
Voorzijde : In een effen veld het gekroonde stadswapen door een gedraaid koord omsloten.
De penning is afgezet met een effen bandje.
Keerzijde : In een veld gelijk aan de voorzijde " 1½P. ", wat betekent, goed voor anderhalf pond brood.
Diameter : 27 mm
Referentie: L. Minard van Hoorebeke nr. 489. Zeldzaam.
Pelsdonk 01.22-09, 27 mm.
Collectie Woer01. uit veiling 3-1985 Westerhof / v.d. Dussen lot 1657, Numis 1037145
Mijn exemplaar is mogelijk de volgende weg gegaan; veiling van Stockum 18-11- 1844 - Bom veiling 26-04-1858 #2121omschrijving ‘Broodp. van 1½ P der stadsarmen van Woerden. L’. - Bom 23-03-1863 lot 2123 - Bom 05-03-1866 (collectie Verkade) lot 520 – Schulman 1889 1529f. Hierna heb ik het lood pas rond 1980 weer kunnen traceren in de prijslijst v.d. Dussen en aangekocht op Veiling 3-1985 Westerhof / v.d. Dussen lot 1657 / Numis 1037145.

Teylers Museum TMNK 15807. Het exemplaar van Teylers is in 1840 geschonken aan het Leidsch Academisch Penningkabinet door ene heer J.T. Bodel Nijenhuis en later in Teylers collectie terecht gekomen.

In de collectie van de Woerdense dominee van Waenen kwamen in 1824 twee exemplaren voor met de volgende omschrijving:
Diaconiepenning van Woerden voor 3 pond brood met het stadswapen (orig.) Lood
Diaconiepenning van Woerden voor 1½ pond brood met het stadswapen (orig.) Lood

Opmerkelijk in zijn verzameling is het particuliere lootje voor brood  turf en hout gemerkt Jb.v.W. (= Jacobus van Waenen).
De 1½ en 3 pond brood zijn aangeboden bij Veilinghuis Bom, Amsterdam veiling 23 maart 1863 lot 2123 en 2124


Loodje van de stad Woerden.
2x
Eénzijdig : In een effen veld " I " met een " S " (1 stuiver?) doorvlochten en door een gedraaid en effen bandje omsloten.
Diameter : 22 mm.
Referentie: L. Minard van Hoorebeke nr. 490.
Pelsdonk 02.19-123, 23 mm. Noot: dit lood wordt ook aan Schoonhoven toegeschreven.


Loodje met het stadswapen van Woerden.
2x
Pelsdonk 01.22-098, 20 mm.


Touwloden uit Woerden
Zie ook het zeer informatieve artikel van Christiaan Schrickx over 'Keurloden voor haringnetten' in Westerheem 2016 / 03

Dit lood staat op Facebook vermeld. Diameter 24 mm.


Noodmunten van Woerden




Tinnen 1/4 Stuiver z.j. Emissie augustus 1576.
Beleg van 8 september 1575 - 25 augustus 1576. Emissie augusus 1576.
Binnen parelrand op twee regels WOER / DEN in een schild.
Referenties: vG. 79a; Maill. 125.9; vL I 210.6
Schulman Veiling 23 15-11-1999 lot 353 5,12 gram.

Veertig stuiver (noodmunt) [comtemporaine vervalsing] uit Woerden, collectie Teylers Museum tmnk 05157.
Twintig stuiver (noodmunt) [comtemporaine vervalsing] uit Woerden, collectie Teylers Museum tmnk 05158.
Tien stuiver (noodmunt) [comtemporaine vervalsing] uit Woerden, collectie Teylers Museum tmnk 05159.
Vier stuiver (noodmunt) [comtemporaine vervalsing] uit Woerden, collectie Teylers Museum tmnk 05160.
Dubbele stuiver (noodmunt) [comtemporaine vervalsing] uit Woerden, collectie Teylers Museum tmnk 05161.
Eén stuiver op Muntenbodemvondsten.nl
Kwart stuiver (noodmunt) [comtemporaine vervalsing] uit Woerden, collectie Teylers Museum tmnk 05162.
In de database van de Koningklijke Bibliotheek van België (www.kbr.be) staan onderstaande penningen van het Woerdense beleg.
In het Jaarboek voor Munt- en Penningkunde XII. 1925 beschrijft Mr. Ernst Polak deze penningen uitvoerig.
Geraadpleegde literatuur; P. Mailliet, Catalogue descriptif des Monnaies obsidionales et de nécessité. Bruxelles 1870—73. 2 delen en 2 atlassen. Plaat CXXV
A. Bhause, Feld-, Noth- und Belagerungsmünzen. Berlin 1896— 1903. mit Tafeln.
G. van Loon, Beschrijving der Nederlandsche Historie-penningen. 's-Gravenhage Deel I 1723 pagina's 210 en 211 + 218.


In de collectie van de Woerdense dominee van Waenen kwamen in 1824 enkele exemplaren voor met de volgende omschrijving:


In de verzameling van P. Smidt van Gelder bevonden zich in 1848 deze exemplaren + een 'Denkpenning der Stad Woerden' 900
Op 01-11-1848 geveild door veilinghuis Bom te Amsterdam als lot nummers 527, 528 en 529

Tijdens de crowdfunding actie voor de restauratie van het schilderij 'Het Beleg van Woerden' (begeleidende tekst)
( detail munt tekst 'met dit gelt / 't Wert verhaelt / ist krijgsvolck / te Woerden betaelt' )
werden onderstaande tinnen noodmunten van de stad Woerden, geslagen tijdens het Spaanse beleg van 1575, tentoon gesteld;
collectie Gemeente Woerden.


Heritage World Coin Auctions, Dallas Signature Sale 3088  5-6 Nov 2020.

Woerden. City tin Uniface Siege Klippe 20 Stuivers 1575 AU58 NGC, Vanhoudt-481 var. (design), PW-Wo02 var. (same), CNM-2.47.9. 20.39gm. Remarkably well-preserved for the often corroded nature of this tin emergency coinage, the stamp itself cut in incredibly fine style and well-centered on the flan. Perhaps of even finer quality than the example plated by van der Wis and Passon, and certainly among the nicest to have come to auction. The Spanish siege of Woerden under Gilles van Berlaymont lasted a little less than a year between 1575 and 1576, before the army was called to deal with a mutiny in Flanders. Though the Dutch did not long hold the city, the siege was also host to the legendary Wonder van Woerden, when pike from the local river reportedly offered themselves up to the citizens for sustenance.



Penning ter gelegenheid van de 25-jarige herdenking van de ramp van Woerden, 1813 - 1838
                    
Penning ter gelegenheid van de 25-jarige herdenking van de ramp van Woerden
[toen op 24 november 1813 door een grote Franse troepenmacht in Woerden werd geplunderd, verbrand en vermoord, als represaille voor Oranjegezinde activiteiten].
Vz: Het stadswapen van Woerden half omsluierd, leunend tegen een cypres, met daarnaast een zwaard en een rokende fakkel, symbolen van de plundering.
In afsnede drieregelige tekst: WOERDEN - XXIV NOV. - MDCCCXIII.
Kz: Zeven regelige tekst binnen een krans van cypressenloof.
Geslagen in zilver en brons, 38 mm. Ontworpen door D. van der Kellen.
Literatuur; Dirks 542; Bax 152.
Tijdschrift voor algemeene Munt- en Penningkunde, uitgegeven P.O. van der Chijs, tweede deel, 1839. Pagina 306.
De uitgifte prijs voor de zilveren exemplaren was ƒ 5,00 en in brons ƒ 1,50.
Op 01-11-1848 in zilver geveild door veilinghuis Bom te Amsterdam als lot nummer 4083.
Schulman veiling 17 lot 1471, collectie Woer05, en Schulman veiling 357 lot 1622.


Francia Louis XIV, Levée du Siège de Woerden 1672
 
Voorzijde: Buste van Louis XIV n.r.
Omschrift: LUDOVICUS XIIII. REX CHRISTIANISSIMUS *
Keerzijde: Overwinning legt een lauwerkrans op een schild waaronder de tekst: WURDA OBSIDIONE / LIBERATA * / M. DC. LXXII
Omschrift: CASTRIS BATAVORUM CAPTIS ET DIREPTIS
Materiaal: Brons en zilver
Diameter: 41 mm
Massa: 29 gram
Medailleur: Mauger
Referentie: DIVO 127 ('Médailles de LOUIS XIV' door Jean-Paul Divo)
Referentie: Van Loon III pagina 105, Médailles Françaises pagina 90 #178, DIVO 127
De Republiek der Nederlanden was in 1672 in oorlog met o.a. Frankrijk. Deze penning werd door de Fransen geslagen om de 'bevrijding' van Woerden te gedenken.
Veilingen: Künker Auktion 116 #4276 en Künker Auktion 152 #5098
Fleur de Coin lijst 34 nr. 244, collectie Woer14

In Veiling 123, 6 december 2014, van Jean Elsen & ses Fils is als lot 1609 onderstaande penning aangeboden;

FRANCE, AE médaille, 1672, Mauger. Levée du siège de Woerden.
Droit : Tête enfantine de Louis XIV à droite.
Revers : CASTRIS BATAVORUM CAPTE ET DIREPTIS Dans un marais, la Victoire couronnant un bouclier accroché à une colonne.
Ref.: Méd. Louis le Grand 127; van Loon, III, 99, . 26,67g. Dim: 41 mm. Frappe postérieure.
Superbe EF
De voorzijde toont het portret van 1643-1647 en komt niet overeen met de datering van de keerzijde. In van Loon III kan ik deze penning niet terug vinden.

Tijdelijke strafgevangenis Woerden
Het Kasteel van Woerden functioneerde als staatsgevangenis in de Napoleontische tijd van 1795 tot 1813.
Van 1830 tot 1860 werd het gebouw gebruikt als strafgevangenis voor mannen.
Tussen 1853 en 1860 werd aan de buitenzijde van de westelijke vleugel een gebouw van twee verdiepingen met zolder toegevoegd.
Deze aanbouw stond in de volksmond bekend als ‘de vrouwengevangenis’.
Toen de verbouwing in 1860 gereed was, verloor het Kasteel namelijk zijn functie als gevangenis voor mannen en werd bij Koninklijk Besluit van 4 juni 1861 als gevangenis voor veroordeelde vrouwen aangewezen.
 
De huismunten voor gebruik in gevangenissen werden ingevoerd volgens Koninklijk Besluit nummer 101 van 11 februari 1823.
Hierin werd bepaald dat artikelen die in de kantines werden gekocht uitsluitend in fictieve munt zouden mogen worden betaald.
Op grond van dit Koninklijk Besluit werden vanaf 1824 door blikslagers vervaardigde ijzeren betaalpenningen in de gevangenissen in gebruik genomen, voor het eerst in de in dat jaar geopende kantine van de strafgevangenis te Leeuwarden. In Woerden werd, net als in de gevangenis van Gouda, gebruik gemaakt van de eenzijdige blikken penningen welke blikslager Hendrikus Wansik voor ’s-Hertogenbosch had geslagen met de waardes van ½, 1, 5, 10, 25 en 50 cent. 
In maart 1834 voerde de Minister van Binnenlandse Zaken uniforme betaalpenningen in en werden de particulier vervaardigde stukken buiten omloop gesteld.
Dit nieuwe, uniforme, gevangenisgeld is vervaardigd door de Munt in Utrecht.
Met het Koninklijk Besluit van 23 mei I86I, nr 47, werd in artikel 7 het gebruik van fictieve munt in de gevangenissen verboden met ingang van 1 juli 1861.

Op 25 augustus breekt de Belgische opstand uit. Als gevolg hiervan wordt ’s Hertogenbosch in staat van beleg verklaard en moet de daar gevestigde ‘criminele strafgevangenis’ zo snel mogelijk ontruimd worden. Op donderdag 28 oktober wordt de ontruiming in gang gezet. In de Noord Brabander van 30 oktober 1830 staat ‘Gister is men begonnen het huis van reclusie en tuchtiging alhier te ontruimen. Twee honderd gevangen zijn in twee schepen naar Leijden vervoerd, onder geleide van eene wacht van 30 schutters, den ouder-kommandant vier gevangenen bewaarders en vijf marechaussée’s. Door den aanhoudende regen, storm en tegenwind hebben dezelve niet verder dan tot Engelen, een uur buiten deze stad, kunnen komen, en zijn dezelve dezen morgen door de twee stoomboten de Julia en de Anna Paulowna op Sleeptouw genomen tot Delft, van waar dezelve te voet naar Leijden zullen worden overgebracht. Op 1 november zullen 60 à 70 vrouwen per schip naar Hoorn worden overgebragt, en de overige mannelijke gevangenen zullen vervolgens naar Woerden worden vervoerd.‘
(de Noord-Brabander 30 oktober 1830)

Gelijk met de gevangenen uit Brabant ‘verhuisden’ ook de fictieve munten mee naar Leiden en Woerden.

Voor 's-Hertogenbosch door blikslager Hendrikus Wansik vervaardigde huismunten welke ook in Woerden, Gouda en Leiden(?) in gebruik zijn geweest;
Afbeelding
Waarde	½ cent	1 cent	5 cent	10 cent	25 cent	50 cent
Diameter	20,5 mm	22,5 mm	26 mm	28,5 mm	32 mm	35,5 mm
Klop bloem / kruis*	kruis	bloem	kruis	bloem	kruis	bloem
Literatuur Schulman	458	457	456	455	454	453

* In de Buitengewone Vergadering, gehouden op 25 juni 1824 worden naast de fictieve munten twee stempels getoond 'de ene gemerkt met een blommetje d ander met een kruis'.

½ cent: collectie Hert01, MPO veiling 66 lot 655 geen afbeelding. Afbeelding op #656
1  cent: collectie Hert02, MPO veiling 66 lot 656 geen juiste afbeelding. Afbeelding van #655
5  cent: collectie Hert03, MPO veiling 66 lot 657

In 1834 voerde de Minister van Binnenlandse Zaken uniforme betaalpenningen in en werden de particulier vervaardigde stukken buiten omloop gesteld. Dit nieuwe, uniforme, gevangenisgeld is vervaardigd door de Munt in Utrecht.
Op de voorzijde van de munten was in het midden ruimte gelaten voor het inslaan van een "stadsletter" in de gevangenis zelf.
Alleen in Woerden werden munten (m.u.v. de gulden) zonder letter in omloop gebracht.
Munten zonder stadsletter kunnen overigens ook afkomstig zijn uit niet gebruikte voorraden van andere gevangenissen.
Het omschrift luidt: STRAF-GEVANGENIS | . Keerzijde: waarde CENT(S)
Het Stadsmuseum van Woerden heeft de ½, 1, 10 en 25 cent in haar collectie waarbij de 10 cent doorboord is.
Het Noord-Brabants Museum heeft de volledige serie in haar collectie.

Penningen, vervaardigd door de Munt te Utrecht, bestemd voor de tijdelijke strafgevangenis Woerden					Oplage voor Woerden		Totaal
Afbeelding	Waarde	Diameter	Literatuur	Collectie	27-03-1834	+ 01-04-1837	1856
	½ cent	18	Sch.485, Kooij HG003.1	Woer07	2200		2200
	1  cent	21	Sch.484, Kooij HG003.2	Woer08	3240	2500	5740
	5  cent	22,5	Sch.483, Kooij HG003.3	Woer09 doorboord	820	4000	4820
	10  cent	24	Sch.482, Kooij HG003.4		1406	3000	4406
	25  cent	27	Sch.481, Kooij HG003.5	Woer10	932	300	1232
	50  cent	28	Sch.480, Kooij HG003.6	Woer11	284		284

In de Navorser van 1894 worden op pagina 375 nog twee koperen exemplaren en een 2 ct. stuk genoemd. Op pagina 578 de 1834 serie en de blikken exemplaren uit 1824 van 's Hertogenbosch


MPO veiling mei 2018; 493 Fictieve munt voor strafgevangenissen - 10 cents z.j. proefslag in koper (Sch. 482bis) - VZ Verheven cirkel met omschrift / KZ Waarde - 29 mm 4,88 gram
MPO veiling 64 lot #468 en 469

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

Romeinse loden zegels

Tijdens de opgravingen in Woerden, project Hoochwoert 2002 - 2004 zijn naast 393 Romeinse munten ook bovenstaande loden zegels gevonden.
De twee loden zegels (beide put 30, vnr. 1228) vormen naast de 15 gevonden gewichten eveneens een aanwijzing voor handel.
Zij hebben een ingedrukte rechthoekige verdieping met de letters ' L · D · F ' met punten tussen de letters.
Afmetingen: 15 en 20 mm. Massa: 10,4 en 17,4 gram
De loden zegels zijn, net als het merendeel van de gewichten, in de vicus aangetroffen.
In 'Woerden - Hoogwoert', ADC Rapport 500 staat nog de volgende aanvulling;
Opmerkelijk zijn twee ronde loodjes van ca 1,5 – 2 cm in doorsnede voorzien van de letters L.D.F. gescheiden van elkaar door een duidelijke punt en geplaatst in een gestippeld kader.
Het gewicht van de zegelloodjes varieert (10,4 en 17,4 gram) en lijkt daarmee geen doorslaggevende betekenis te hebben. Geen van de gewichten lijkt verder een relatie te hebben
met bekende gewichtmaten uit de Romeinse tijd.
Van boven naar beneden is er een gat in het loden plaatje geboord alsof er een dun touwtje doorheen heeft gelopen.
Op de voorzijde zijn drie letters aangebracht. De betekenis van deze letters is onbekend. Hier kan wel een gissing worden gedaan die echter niet bewijsbaar is.
L zou voor het latijnse woord legio (legioen) kunnen staan; D zou de afkorting van decima (het tiende)
kunnen zijn en F zou voor fecit (heeft gemaakt) kunnen staan, zoals wel vaker wordt aangetroffen op met name bodemstempels van terra sigillata.
Indien dit voor waar wordt aangenomen zou L.D.F. betekenen: gemaakt door het Tiende Legioen. Deze eenheid huisde tussen 71 en 104 n.Chr. in de castra op het Kops plateau te Nijmegen.
Waarvoor de loodjes hebben gediend, is niet duidelijk maar mogelijk hebben ze iets met verzegelen te maken en zijn het dus een soort zegelloodjes.
Parallellen zijn langs de limes in Nederland en Duitsland (vooralsnog) niet bekend.



Electriciteitspenning van 100 cent

Voorzijde: WOERDEN - electriciteit, tekst met drie bliksempijlen
Keerzijde: 100 - electriciteit
Diameter: 28 mm
Materiaal: zink
Ontwerp: Nico de Haas, vervaardigd bij 's Rijks Munt
Jaar: 1942
Referentie: Kooij EL-076.1. Collectie Woer04

Voorzijde: Gemeentebedrijven WOERDEN
Keerzijde: Electriciteitspenning 1 KWH
Centraal gat
Diameter: 28 mm
Materiaal: zink
Referentie: Kooij EL-075.1.

Voorzijde: Gemeente Bedrijven WOERDEN
Keerzijde: Electriciteitspenning
Diameter: 28 mm
Materiaal: brons
Referentie: Kooij EL-074.1.


Entreepenning voor het Batensteinbad
Voorzijde: Het Batensteinbad Woerden
Keerzijde: waarde
Woer12 = ET 002.1 Volwassenen, 27 mm, cn
Woer13 = ET 002.2 Kinderen en 65+, 24 mm, brons


ERU Muntset 1988
 
De ERU smeerkaas fabriek was in 1988 de eerste firma welke een commerciële promotieset uitbracht in een oplage van 5000 sets.
Muntset penning Goudkuipje

Muntset penning Goudkuipje ERU Kaasfabriek Woerden
Diameter: 23 mm
Materiaal: Brons
Zeldzaam! Collectie Woer02.

Deze penning  is ook in proof kwaliteit uitgebracht.

Voorzijde: Stadswapen Woerden
Keerzijde: ERU's goudkuipje
Diameter: 23 mm
Massa: 7,88 gram
Materiaal: goud .585


Penning Kamer van Koophandel
 
Voorzijde: Borstbeeld waaronder Napoleon Bonaparte. Grondlegger van de Kamers van Koophandel · 1803 ·
Keerzijde: Gebouwen en de tekst: Woerden -19 november - 1980.
Diameter: 30 mm
Materiaal: Zilver
Geslagen bij Koninklijk Begeer Voorschoten, 273/500. Collectie Woer03


Penning voor de restauratie van de Schuil- of Lutherse kerk te Woerden

Martelaar Jan de Bakker (Johannes Pistorius) aan de paal op de brandstapel. Randschrift: Iohannes Pistorius Wovrdensis Protomartyr Hollandiae 1525 / Sigil.[lum] Eccles.[ia]Wovrdensis Invariatae August.[ana]Confess.[iones]	Keerzijde Vierregelige tekst: 'Doch des Christens geweten moet worden vrijgelaten en aan zijn geloof moet geen geweld geschieden'.

Deze penning is in 1982 geslagen en de opbrengst was ten bate van de restauratiekosten voor het kerkgebouw. Het idee kwam van iemand uit de kerkelijke gemeente.
Het is een facsimile van het oude kerkzegel (wat zich in de kluis van de Lutherse kerk bevindt) waarop Pistorius is afgebeeld plus de tekst van de onveranderde confessi van 1530.
Op de keerzijde staat een tekst van Pistorius  (Jan de Bakker), toen hij voor zijn rechters in Den Haag stond (volgens Wilhelm Gnapheus)
Er zouden twee uitvoeringen zijn gemaakt. Eén uitgevoerd in zilver 2e gehalte diameter 60 mm, verkoopprijs destijds 150,00 gulden en één van onedel metaal, enkele tientjes.
AK: ik ken alleen het zilveren exemplaar, o.a. aangeboden in de Karel de Geus veiling no. 49 lot# 1357.
Literatuur: Geslagen verbeelding, Lutherse penningen in Nederland pagina 203 met de volgende omschrijving;
De lutherse gemeente van Woerden is de oudste van ons land. De eerste martelaar vanwege het evangelische geloof was in 1525 Jan de Bakker, die tot de brandstapel werd veroordeeld.
Strikt genomen was hij geen lutheraan, maar hij behoorde tot de voorlopers van de Reformatie, de zogenaamde sacramentariërs.
Maar de lutheranen gedenken hem al direct in het zegel van hun gemeente dat tussen 1566 en 1572 ontstond.
In 1612 was de gemeente al zo georganiseerd, dat er een officiële beroepsbrief voor het aanstellen van predikanten was.


Penning 'Restauratie van het Kasteel van Woerden'

Aangeboden in MPO veiling mei 2019 lot 1786
1989 - Penning 'Restauratie van het Kasteel van Woerden' door W. Vis / 's Rijks Munt (K&M-)
VZ: Aanzicht kasteel binnen sierrand / KZ: Wapenschild, tekens en ornament met vijf regels tekst - 38 mm
Drie exemplaren proof in doosjes: goud .916 (43,53 gram), goud .585 (34,80 gram) en zilver .925 (25 gram)
NB De bijsluiter noemt exemplaren in brons (500x) en zilver (250x).
De pakbon van 's Rijks Munt bij het exemplaar goud .916 doet vermoeden dat het om het enige geslagen stuk gaat, wat waarschijnlijk ook voor het exemplaar goud .585 geldt.
Bespreking in de Muntkoerier 09-1989


In 1999 heeft de firma ERU een zogenaamde Goudgulden uitgebracht in een ERU Goudkuipje.
  
De eerste penning is bij De Nederlandse Munt geslagen door ERU directeur J.E.M. Ruijs en zijn vader ter gelegenheid van het feit dat de familie Ruijs in 1999 175 jaar ‘in de kaas zit’.
De oplage was 1000 stuks
De penningen werden vergezeld van een genummerd certificaat.


Leo Gestel penning

De Leo Gestel Penning zal elk jaar worden uitgereikt aan personen die zich op voorbeeldige wijze hebben ingezet voor de kunst en cultuur in de gemeente Woerden.
De mooie zilveren Penning is ontworpen door de beeldhouwer Taeke Friso de Jong uit Kamerik.
De eerste penning is op 20 november 2019 in het Stadsmuseum van Woerden uitgereikt door wethouder Hans Haring aan de familie Gerritse. Link

Textiellood van Woerden

Collectie Jan den Das