Haringnetloden
van Enkhuizen, Hoorn, Edam, De Rijp, Schiedam
Woerden, Oudewater, Montfoort en Krimpen aan de Lek

Haringnetloden

Enkhuizen

	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: I ? / 1627 Afmeting: ca. 18 mm Vindplaats: omgeving Enkhuizen Collectie: Axel Vroling, FB
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: I I / 1629 Afmeting: 15 - 21 mm Collectie: Archeologische Dienst West Friesland Vindplaats: Enkhuizen 'Paktuinen' 2014. Foto's Archeologie West-Friesland Huis van Hilde 5363-61 Vindplaats: Enkhuizen, Paktuinen Kwartier Fase II
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: G G / 1634 Afmeting: 16 x 21 mm Massa: 6,96 gram Collectie: EnkhG Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: G G / 1634 Vondsten.nl 10911 Vindplaats: Enkhuizen
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: M4T (handmerk) waaronder .648 Afmeting: 16 x 21 mm Massa: 6,77 gram Collectie: EnkhN Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen? Keerzijde: 1645 waaronder DC Afmeting: 19 x 27 mm Collectie: Huis van Hilde Inv. nr.: 5171-14 Vindplaats: Enkhuizen, Fruittuinen
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen? Keerzijde: 16 waaronder H? Afmeting: 42 mm Collectie: Huis van Hilde Inv. nr.: 5239-26 Vindplaats: Enkhuizen, Visserdijk-Van Bleiswijkstraat
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: ..65 Afmeting: 18 mm Collectie: Huis van Hilde Inv. nr.: 5247-052 Vindplaats: Enkhuizen, Molenweg 7
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 166. Collectie: Patrick Goldmaster Vondsten.nl 54169 Vindplaats: Enkhuizen
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 1671 - F | C Afmeting: 19 mm Collectie: Jan den Das WF4, vondstnummer JLL1-2 Vindplaats: Enkhuizen?
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 167(3) - P Ƨ ? Afmeting: 19 mm Referentie: R. van Laere 375
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: WE Afmeting: 19 x 15 mm Collectie: Huis van Hilde Inv. nr.: 5394-28 Vindplaats: Enkhuizen, Burgwal 30
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: telmerk II Afmeting: 17 x 23 mm Collectie: Huis van Hilde Inv. nr.: 5062-089 Vindplaats: Enkhuizen, De Baan I
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen? Keerzijde: gestyleerde P? Afmeting: 19 mm Collectie: Huis van Hilde Inv. nr.: 5239-43 Vindplaats: Enkhuizen, Visserdijk-Van Bleiswijkstraat
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: ..74 Afmeting: 18 x 19 mm Massa: 3,93 gram Collectie: EnkhR Vindplaats: Enkhuizen.
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 1675 / F | C Afmeting: 19 x 25 mm Massa: 8,29 gram Collectie: EnkhF Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 1676 Collectie: Patrick Goldmaster Vondsten.nl 54562 Vindplaats: Bovenkarspel
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 1683 - i ? ? Afmeting: 18 mm Referentie: R. van Laere 376
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 168. Afmeting: 17 x 22 mm Massa: 7,81 gram Collectie: EnkhL Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 16 8. - · | · - (F?)   G Afmeting: 18 mm Massa: 7,8 gram Collectie: Leo J. Weverink op FB Vindplaats: Andijk.
	Voorzijde: onduidelijke beeldenaar, jaartal of cijfers(?) omsloten doorlauwerkrans Keerzijde: stadswapen Enkhuizen omsloten door lauwerkrans Afmeting: 16,5 mm Referentie: R. van Laere 378
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: ? Afmeting: 19 x 30 mm 1Massa: 0,52 gram Collectie: EnkhC Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen? Keerzijde: kruis Afmeting: 19 x 30 mm Massa: 10,61 gram Collectie: EnkhE Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: P H Afmeting: 15 - 21 mm Collectie: Archeologische Dienst West Friesland Vindplaats: Enkhuizen 'Paktuinen' 2014. Foto's Archeologie West-Friesland
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen (gestyleerd?) Keerzijde: MN ?. Afmeting: 21 x 29 mm Massa: 10,61 gram Collectie: EnkhH Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: handmerk waaronder P I Afmeting: 16 x 22 mm Massa: 10,88 gram Collectie: EnkhJ Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
2x	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: ? Afmeting: 15 x 24 mm Massa: 7,75 gram Collectie: EnkhK Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: ? Vondsten.nl 30917 Vindplaats: Enkhuizen.
	Voorzijde: stadswapen Enkhuizen Keerzijde: 'poppetje Vondsten.nl 12027 Vindplaats: Enkhuizen.
2x	Voorzijde: handmerken? Keerzijde: ? Afmeting: 26 x 20 mm Massa: 7,05 gram Collectie: EnkhB Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
1,5x	Touwloodje uit Oudewater zie mijn artikel over deze loden Afmeting: 26 x 33 mm Massa: 9,61 gram Collectie: EnkhW Vindplaats: Enkhuizen Noorder Havendijk.
2x	Touwloodje uit Oudewater zie mijn artikel over deze loden Afmeting: 25 x 36 mm Massa: 16,43 gram Collectie: EnkhV Vindplaats: Enkhuizen Noorder Havendijk.
2x	Touwloodje uit Oudewater zie mijn artikel over deze loden Afmeting: 27 x 35 mm Massa: 22,51 gram Collectie: EnkhM Vindplaats: Enkhuizen 'de Baan'.
2x	Textiellood van Woerden. Voorzijde: wapen van Woerden Keerzijde: slecht leesbaar Afmetingen: 25 x 35 mm Massa: 14,62 gram. Collectie: EnkhQ Vindplaats: Bovenkarspel. Opvallend is dat de 'schaarse' loodjes van Oudewater en Woerden wel in Enkhuizen en omgeving voorkomen.
2x	Netlood van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 32 x 22 mm Massa: 13,73 gram Collectie EnkhX Vindplaats: Enkhuizen Noorder Havendijk. Kijk hier voor meer haringnet loden van Schiedam welke in Enkhuizen gevonden zijn.
2x	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers met de letters S - D Keerzijde: letter D Gevonden aan de Kruitmolen op de Krabbersplaat, het industrie terrein van Enkhuizen Afmeting: 17 x 31 mm Collectie EnkhR Kijk hier voor meer haringnet loden van Schiedam welke in Enkhuizen gevonden zijn.

Hoorn

Edam

De Rijp

Schiedam

Keurloden voor haringnetten
SCHIEDAM 08-09-2016. Recente opgravingen in Enkhuizen bevestigen wat oud-gemeentearchivaris Guus van der Feijst in 1975 al beschreef in zijn ‘Geschiedenis van Schiedam’. Men kende het stadswapen met de drie zandlopers van oude gevels en vermoedde dat het met visserij te maken had, maar fysiek bewijs was er niet. In dit standaardwerk vertelt Van der Feijst wat er op dat moment bekend was over het stadswapen met de drie zandlopers: “De herkomst houdt ongetwijfeld verband met de visserij. Maten en gewichten waren ook aan keuring van stadswege onderworpen en wanneer deze voldeden, hechtten de keurmeesters er het stadswapen aan. Haringtonnen pleegde men het wapen in te branden, maar de haringnetten vroegen om een andere behandeling.
Op 13 februari 1565 legde het stadsbestuur van Schiedam de eisen vast waaraan de netten moesten voldoen om een keur te krijgen. Aan de haringnetten dient bevestigd een “teijcken ofte loot met drije nacht glaesen”. Een nachtglas is een zandloper waarmee ’s nachts de tijd aan boord van een schip werd gemeten. In het tijdschrift voor Nederlandse archeologie ‘Westerheem’ van juni 2016 beschrijft senior-archeoloog van de gemeente Hoorn Christiaan Schrickx bij opgravingen in Enkhuizen gevonden keurloodjes.
Het laken of keurlood was een bewijs van goedkeuring voor wollen en linnen stoffen, zeildoek en haringnetten. Er zijn veel loodjes gevonden in Enkhuizen omdat die stad in de 16de en 17de eeuw een bloeiperiode doormaakte door de haringvisserij. Door nieuwe ontwikkelingen was het mogelijk de haring verder op de Noordzee te vangen. Op het hoogtepunt in de 17de eeuw was meer dan de helft van de totale Nederlandse haringvloot in Enkhuizen gevestigd, tussen de 300 en 325 vissersschepen!
Een schip beschikte over circa 45 netten van ieder 30 meter lang. Er waren dus duizenden netten in gebruik. Enkhuizen zelf had niet genoeg productie om de vraag aan te kunnen. Ook uit Schiedam kwamen netten, de stad stond hierom bekend. Om de kwaliteit te garanderen, waren deze voorzien van keurloden, te herkennen aan het stadswapen. Niet goedgekeurde netten mochten niet verkocht worden.
Haringnetten maakte men van garen dat afkomstig was van hennepvezels. (Dat was dus toen al in de stad te vinden, er is niets nieuws onder de zon.) Deze werden eerst uitgekamd en tot draad gesponnen, daarna op een ‘spinbaan’ getwijnd tot garen. Op de kaart van Schiedam van Jacob de Gheyn uit 1598 is al een lijnbaan te zien, vlak bij de Grofbaan.
Vier keurmeesters, aangeduid met de letters A, B, C en D, bewaakten de kwaliteit van het garen. Deze letters kwamen aan de andere kant van het loodje. De keurmeesters waren overigens vrouwen, aangezien het vervaardigen van netten ook door vrouwen gedaan werd. Ze ontvingen volgens de keur uit 1565 voor ieder gekeurd net twee penning als betaling. In de kelders van het stadhuis was na 1650 een telhuis ingericht, waar netten werden gebreid, geboet en gekeurd. En zo ging een Schiedams kwaliteitsproduct de stadsgrenzen uit. Door de opgravingen weten we nu zeker dat het stadswapen met de drie zandlopers al veel eerder voor het in gevelstenen van gebouwen werd gebeiteld, in gebruik was.
Bron: Archief Schiedam en De Schiedammer Online. Zie ook het zeer informatieve artikel van Christiaan Schrickx in Westerheem 2016 / 03
 

Keurloden van Schiedam met op de voorzijde de drie zandlopers en de letters S - D en op de achterzijde de letter van de Keurmeester.
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D?) Keerzijde: letter C? Afmeting: 22 en 30 mm Massa: 6 en 7,50 gram Collectie: Schi13 en Schi14 Vindplaats: Amsterdam
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D?) Keerzijde: letter A Afmeting: 30 x 27 mm Bron: 04-2022 aangeboden op Catawiki
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D?) Keerzijde: letter C? Afmeting: 26 x 22 mm Massa: 10,49 gram Collectie: Schi09 Vindplaats: Amsterdam
2x	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers met de letters S - D Keerzijde: letter D Gevonden aan de Kruitmolen op de Krabbersplaat, het industrie terrein van Enkhuizen Afmeting: 17 x 31 mm Collectie: EnkhR
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers met de letters S - D Keerzijde: letter D Afmeting: 34 x 25 mm Massa: 16 gram Collectie Schi12 Vindplaats: Amsterdam, gevonden in de grond van de Noord-Zuid lijn
2x	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 32 x 22 mm Massa: 13,73 gram Collectie EnkhX Vindplaats: Enkhuizen Noorder Havendijk. Kijk hier voor meer haringnet loden van Schiedam welke in Enkhuizen gevonden zijn.
	Letter D Afmeting: 20 x 30 mm Massa: 16 gram Collectie: Martijn Schaftenaar Bagseals.org 22326
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter A Afmeting: 25 mm Massa: 13 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter A Afmeting: 33 mm Massa: 15 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter A? Afmeting: 24 mm Massa: 5 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay. Collectie: Schi06
	Letter A Opgraving Vijzelstraat, Enkhuizen in 2011 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Letter B Opgraving de Baan, Enkhuizen in 2005 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Letter B Vondst: Enkhuizen Diameter: algemeen 18 x 25 mm
	Letter C Opgraving Albert Heijn terrein, Enkhuizen in 2013 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 35 mm Massa: 14 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 30 mm Massa: 17 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay Collectie: Schi08
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter D? Afmeting: 30 mm Massa: 10 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay
	Letter D Opgraving Paktuinen, Enkhuizen in 2013 Diameter: algemeen 18 x 25 mm Foto's Archeologie West-Friesland
	Netloodje van Schiedam Voorzijde: drie 'waterglazen'/zandlopers (met de letters S - D) Keerzijde: letter .? Afmeting: 34 mm Massa: 16 gram Vindplaats: Amsterdam. Bron: 07-2021 aangeboden op Ebay Collectie: Schi07
	Letter A? Vondsten.nl 33511
	ander exemplaar Huis van Hilde 5312-051
	Enkhuizen Kaasmarkt: Huis van Hilde 5291-54
In Enkhuizen zijn meer touwloodjes gevonden voor de haringvangst, o.a. van Woerden en Oudewater

In het boek Loden zegels & Verzegelingen beschrijft R. van Laere 12 zegels van Schiedam (ook met de letters E, F? en G.
pagina 201	pagina 202	pagina 203

Woerden

Oudewater

.

Zie ook het zeer informatieve artikel van Christiaan Schrickx over 'Keurloden voor haringnetten' in Westerheem 2016 / 03. En mijn artikel over deze loodjes

	Type 2 Voorzijde: randtekst OVDEWATER Keerzijde: letter T Diameter: 27 x 36 mm, 19,26 g Collectie: Oude05
	Type 2 Voorzijde: randtekst OVDEWATER Keerzijde: letter I (= T) Diameter: 24 mm, 17,17 g Vindplaats: Enkhuizen Collectie: Oude04
	Type 1 Voorzijde: O stadswapen W Keerzijde: letter G Diameter: 25-30 mm Vindplaats: Enkhuizen, opgraving Albert Heijn terrein 2013 Foto's Archeologie West-Friesland
	Type 2 Voorzijde: randtekst OVDEWATER Keerzijde: letter G Diameter: 25-30 mm Vindplaats: Enkhuizen, opgraving Paktuinen 2014 Foto's Archeologie West-Friesland
	Voorzijde: O stadswapen W Keerzijde: letter G Diameter: 28 - 31 mm Massa: 19,54 gram Veiling: HAE 76 lot #1948 Collectie: Oude01
	Voorzijde: randtekst OVDEWATER Keerzijde: letter G Diameter: 28 - 34 mm Massa: 21,80 gram Veiling: HAE 76 lot #1948 Collectie: Oude02
	Voorzijde: randtekst OVDEWATER Keerzijde: letter G Diameter: 28 - 26 mm Massa: 21,28 gram Veiling: HAE 76 lot #1948 Collectie: Oude03
1,5x	Voorzijde: Burcht waaromheen OVDEWATER Keerzijde: letter ? Afmeting: 26 x 33 mm Massa: 9,61 gram Collectie: EnkhW Vindplaats: Enkhuizen Noorder Havendijk.
2x	Voorzijde: Burcht waaromheen OVDEWATER Keerzijde: letter ? Afmeting: 25 x 36 mm Massa: 16,43 gram Collectie: EnkhV Vindplaats: Enkhuizen Noorder Havendijk.

2x	Voorzijde: Burcht waaromheen OVDEWATER Keerzijde: letter T Afmeting: 27 x 35 mm Massa: 22,51 gram Collectie: EnkhM Vindplaats: Enkhuizen,  in het gebied van de lijnbanen wat ligt langs de Vest bij de Koepoort en ten noorden van de Noorder Boerenvaart.
	Voorzijde: Burcht met links een O en rechts een W (OudeWater) Keerzijde: letter T Afmeting: 39 x 28 mm Massa: 25,05 gram Collectie: EnkhAK Vindplaats: Enkhuizen

In het boek Loden zegels & Verzegelingen beschrijft R. van Laere vijf zegels van Oudewater.
pagina 190	pagina 191a	pagina 191b

2x , Bodemvondstenwereld, 23 x 19 mm, met de letter R.
In het ADC ArcheoProjecten Rapport 452, Enkhuizen, opgraving "De Baan" (fase 2) vond ik het volgende:
"Op een derde lood staat een poortgebouw met een staande dierenfiguur naar links erbovenop (afb. 6.4, onder, tweede van links).
Om de poort heen staat een omschrift, waar in ieder geval de letters 'OVD' of 'OUD' te lezen zijn.
Oudewater, een kleine plaats die destijds bij Holland hoorde, heeft als stadswapen een toren met daarbovenop een klimmende leeuw naar links.
Nu was Oudewater in de 16e en 17e eeuw een grote producent van touw. Het leverde een halfproduct, grofgaren, dat elders op grote touwbanen werd verwerkt tot kabels en trossen."

Zie ook mijn artikel: Een loodje gebruikt bij de touwfabricage (Oudewater) uit Detector Magazine 124 09-2012

In Oudewater zijn veel meer touw- of hennep loodjes gevonden, ook uit Rusland. Zie het informatieve artikel 'Hennep uit Rusland'

Gevonden in Oudewater door Ciao Haarsen in zijn collectie (1). Determinatie door Jan van Oostveen.
2. Type code MPB_RU_XXX_1c_SPB_00003 3. Datering 1752 4. Afmetingen 27 mm 5a. Materiaal Lood 5b. Productie methode Gegoten en gestempeld 5c. Decoratie S… boven SRH boven 1752 / 024 6. Aanvullende merken / kloppen e.d. - 7. Functie Keurlood, hennep 8. Herkomst Rusland of Baltische Staten, vanuit post nummer 024 9. Referenties -	2. Type code MPB-NL-ODW-2a-XXX-00002 3. Datering 1600-1800 4. Afmetingen 22 mm 5a. Materiaal Lood 5b. Productie methode Gegoten en gestempeld 5c. Decoratie Wapen van Oudewater met randtekst OVDEWATER / onduidelijk 6. Aanvullende merken / kloppen e.d. - /klop R in parelcirkel 7. Functie Keurlood, touw 8. Herkomst Nederland, Oudewater 9. Referenties –
2. Type code MPB_RU_XXX_1c_SPB_00002 3. Datering 1778 4. Afmetingen 25 mm 5a. Materiaal Lood 5b. Productie methode Gegoten en gestempeld 5c. Decoratie SPB AH AH 1778 / ПД Penkovy Dosmotr (Hennep Inspecteur)) KOHOBAЛOBA 6. Aanvullende merken / kloppen e.d. - 7. Functie Keurlood, hennep 8. Herkomst Rusland of Baltische Staten, hennep inspecteur Konovalova 9. Referenties -	2. Type code MPB_RU_ARC_1c_XXX_00001 3. Datering 1750-1850 4. Afmetingen 26 mm 5a. Materiaal Lood 5b. Productie methode Gegoten en gestempeld 5c. Decoratie AП APXAH EЛCK COРT2 / Л:Д ШBEЦOB? 6. Aanvullende merken / kloppen e.d. - 7. Functie Keurlood, hennep van tweede soort 8. Herkomst Rusland, Archangel 9. Referenties -
2. Type code MPB_RU_XXX_1c_SPB_00001 3. Datering 1782 4. Afmetingen 24 mm 5a. Materiaal Lood 5b. Productie methode Gegoten en gestempeld 5c. Decoratie SPB boven LGKRH boven 1782 / niet aanwezig of leesbaar  6. Aanvullende merken / kloppen e.d. - 7. Functie Keurlood, hennep 8. Herkomst Rusland of Baltische Staten 9. Referenties -

Montfoort

Voorzijde: stadswapen Montfoort (poortgebouw met aan weerszijden een molenijzer) Keerzijde: PAF / 1617 Afmeting: 25 mm Collectie: Archeologische Dienst West Friesland Vindplaats: Schootsveld in Enkhuizen in 2014. Foto's Archeologie West-Friesland ander exemplaar Huis van Hilde 5247-040

Krimpen aan de Lek

Voorzijde: stadswapen Krimpen aan de Lek (drie halve manen) Keerzijde: onduidelijke letter (D?) Afmeting: 18 mm Collectie: Archeologische Dienst West Friesland Vindplaats: opgraving Burgwal in Enkhuizen in 2014. Foto's Archeologie West-Friesland ander exemplaar Huis van Hilde 5171-29

Ik ben voortdurend op zoek naar aanvullingen van deze pagina. Voor vragen, op- of opmerkingen, neem contact op met Allex info@loodjes.nl