..Kaasloden van Texel

Als verzamelaar van loodjes kom je, meer dan je lief is, nogal eens objecten tegen die niet te determineren zijn.
Zo kwam ik op internet ook loodjes tegen met ter weerszijde van een anker de letters X – T, diameter > 4 centimeter.
Na over en weer gemail met Jan Jaap Waverijn, die de onderstaande loden op Texel heeft gevonden,
kwamen we tot de slotsom dat dit zogenaamde Kaasloden van Texel moeten zijn.


Enkele op Texel gevonden kaasloden (exemplaar l.o. colPTE01 bedankt Jan Jaap)


Vondst uit Engeland, 48 mm groot. colPTE02, thanks Norman!


Vondst van Hessel Tot, omgeving De Waal en getoond op FB, diameter 45 mm


Vondst van Hessel Tot, diameter 42 mm, massa 77 gram
Opmerking: dit lood lijkt wel een afdruk te zijn i.v.m. het verdiept liggende anker en de letters T - X (lijkt op H of K).

Nog enkele voorbeelden:
      

Een boer op Texel die álles weet van schapen en kaas bevestigde dat met de XT-loden een afdruk in de (schapen)kaas werd gemaakt.
De letters T - X in spiegelschrift staan voor TeXel.



Later heb ik nog aanvullende informatie ontvangen van Wilma Eelman van het Cultuurhistorisch Museum Texel welke het vermoeden van Jan Jaap Waverijn bevestigen:

Dergelijke loodjes werden gebruikt als stempel om de Texelse schapenkaas te merken.
De oudste vermelding van deze merken dateert vooralsnog uit 1477, in de Keuren en Statuten van Texel.
Als basis voor de schapenkaas mocht alleen volle schapenmelk gebruikt worden, niet afgeroomd en niet gedeeltelijk vervangen door koemelk.
Alle partijen kaas met een gewicht van 10 pond of meer en bestemd voor de uitvoer (uitvoer vanaf Texel) moesten gekeurd worden door een keurmeester in de stedewage.
Bovendien moest iedereen zij eigen merk in de kaas afdrukken, opdat knoeierijen achterhaald konden worden (Gemeentearchief Texel nr. 1, keuren en statuten).
Uit latere keuren blijkt dat dit particuliere merk langzamerhand vervangen werd door  een eilandmerk, een rond loden plaatje met een middellijn van circa 4 centimeter ,
waarin een anker was gegoten en aan weerszijden de letters T X.
De gemeentelijke keur van 1777 stelde een boete van drie gulden op iedere kaas van onzuivere (= mastelijne) samenstelling, soms gebruikte men namelijk afgeroomde melk of gedeeltelijk koemelk.
De weinige Texelse boeren die nog Texelse schapenkaas vervaardigen, gebruiken nog steeds dit merk.
In zowel de Oudheidkamer in Den Burg als het Cultuurhistorisch Museum Texel in De Waal bevinden zich enkele van deze loden schapenkaasmerken.
 


Met dank aan Jan Jaap Waverijn, Wilma Eelman en enkele eigenaren van Texelse schapenkaas boerderijen.

In The Coinhunter Magazine uitgave 115 2011 heb ik twee stukjes geschreven over deze kaasloodjes.

Op Texel is ook onderstaand (haven?)lood gevonden

Datering: 1815
Diameter: 30,9 mm
Massa: 12,28 gram
PAN 86755, Numis 1156380


Baken voor de scheepvaart in het dorp De West

De kerk was in 1571 door de watergeuzen in brand gestoken. De toren bleef staan en werd door de Amsterdamse admiraliteit onderhouden, omdat ze als baken diende voor de scheepvaart.
Na de Franse tijd raakte de toren in verval en ze werd uiteindelijk in 1859 afgebroken.
Bij archeologisch onderzoek in 1937 werd een deel van de tufstenen fundering blootgelegd.
Het kerkhof werd in 1888 gedeeltelijk vergraven, maar nog enige jaren geleden kwamen bij de aanleg van het fietspad botten en schedels tevoorschijn.
De kerk stond op een verhoging van circa twee meter, waar nu nog wat heuveltjes van over zijn.
De op het kerkterrein staande boerderij Het Torenhuis (1578) is één van de oudste boerderijen op Texel. De naam verwijst naar de verdwenen kerktoren. Deze is nog in miniatuur te zien als makelaar op de topgevel van de boerderij